Hội thảo Quốc tế “Tư liệu Hán Nôm: Sưu tầm, Bảo quản, Nghiên cứu và Khai thác”

Ngày 7/5/2025 tại Hà Nội, Viện Thông tin Khoa học xã hội phối hợp với Viện Nghiên cứu Hán Nôm, Viện Triết học (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) và Viện Nghiên cứu Văn Triết Trung Quốc (thuộc Viện Nghiên cứu Trung ương Đài Loan – Trung Quốc) đã tổ chức Hội thảo quốc tế “Tư liệu Hán Nôm: sưu tầm, bảo quản, nghiên cứu và khai thác”. Sự kiện nằm trong chuỗi hoạt động kỷ niệm 50 năm thành lập Viện Thông tin Khoa học xã hội.

Hội thảo đã thu hút sự quan tâm theo dõi và tham dự của nhiều nhà quản lý, nhà nghiên cứu, chuyên gia đến từ các trường Đại học, Viện nghiên cứu quốc tế có uy tín như: Đại học Bách khoa Hồng Kông; Viện Nghiên cứu Văn Triết Trung Quốc thuộc Viện Nghiên cứu Trung ương Đài Loan; Đại học Văn hoá Trung Quốc; Đại học Tứ Xuyên; Đại học Quốc lập Thành công; Đại học Ngôn ngữ và Văn minh Paris; Đại học Bang Pennsylvania; Đại học Brandeis; Đại học Sorbonne; cùng nhiều nhà quản lý, nhà nghiên cứu, chuyên gia đến từ các trường Đại học, Viện nghiên cứu, tổ chức ở Việt Nam gồm: Trường Đại học KHXH&NV, Viện Trần Nhân Tông thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội; Trường Đại học Khoa học thuộc Đại học Huế; Trường Đại học Quy Nhơn; Phân viện Văn hoá, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch miền Trung; Trường Đại học Sư phạm thuộc Đại học Đà Nẵng; Trường Đại học Sư phạm Hà Nội; Đại học Thăng Long; Ban Trị sự Giáo Hội Phật giáo Việt Nam huyện Ba Vì, Hà Nội; Công ty Cổ phần Thông tin và Công nghệ số; một số đơn vị nghiên cứu thuộc Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam như Viện Nghiên cứu Hán Nôm; Viện Triết học; Viện Dân tộc học và Tôn giáo học; Viện Thông tin Khoa học xã hội (Viện Thông tin) cùng một số đơn vị truyền thông trên địa bàn Thủ đô Hà Nội đến đưa tin về Hội thảo.

(PGS.TS. Vũ Hùng Cường chia sẻ tại Hội thảo)

Phát biểu khai mạc, PGS.TS. Tạ Minh Tuấn, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm cho biết: Từ những ngày đầu thành lập cách đây 72 năm, Viện Hàn lâm đã đề cao công tác sưu tầm, lưu trữ, bảo quản và gần đây nhất là vấn đề số hóa tư liệu để tăng cường năng lực phục vụ độc giả trong nước và quốc tế. Hệ thống các thư viện thuộc Viện Hàn lâm hiện đang quản lý nhiều bộ sưu tập tư liệu quý hiếm bằng các ngôn ngữ khác nhau, trong đó có kho tư liệu Hán Nôm. Vì vậy, sáng kiến kết nối giữa Viện Thông tin với Viện Nghiên cứu Văn Triết Trung Quốc (thuộc Viện Nghiên cứu Trung ương Đài Loan), Viện Nghiên cứu Hán Nôm và Viện Triết học (thuộc Viện Hàn lâm) để tổ chức Hội thảo quốc tế “Tư liệu Hán Nôm: sưu tầm, bảo quản, nghiên cứu và khai thác” là một sự kiện rất có ý nghĩa; là một trong những sự kiện quan trọng trong chuỗi các hoạt động trọng điểm hướng tới kỷ niệm 50 năm ngày thành lập Viện Thông tin Khoa học xã hội (8/5/1975-8/5/2025)

(Hình ảnh các Đại biểu và nhà nghiên cứu tại hội nghị)

Tiếp nối chương trình trong phần đề dẫn, PGS.TS. Vũ Hùng Cường, Viện trưởng Viện Thông tin, chia sẻ thông tin rằng Thư viện Khoa học xã hội hiện lưu trữ hơn 7.000 đơn vị tư liệu Hán Nôm, đặc biệt là các bộ thần tích, thần sắc, hương ước… được độc giả quan tâm nhiều nhất. Đây là kho tư liệu có giá trị độc bản cao, nhiều văn bản có niên đại gần 100 năm. Lịch sử hình thành từ di sản EFEO cũng làm tăng tính phong phú và độc đáo cho bộ sưu tập. Việc kết nối dữ liệu với các kho lưu trữ trong và ngoài nước là định hướng chiến lược nhằm mở rộng khả năng khai thác và quảng bá di sản Hán Nôm tới cộng đồng toàn cầu.

Hội thảo gồm một phiên toàn thể và bốn phiên chuyên đề, đề cập đa dạng đến các chủ đề: tư liệu Nho giáo và địa lý – lịch sử; sưu tầm, bảo quản và khai thác; tư liệu Phật giáo – Đạo giáo; và tư liệu liên quan đến tục lệ, thần tích – thần sắc, văn bia và văn học. Các bài tham luận nổi bật có thể kể đến nghiên cứu về “Hoàng Việt nhất thống Dư địa chí” của GS. Hang Xing (ĐH Bách khoa Hong Kong), phân tích tư tưởng “thường lý” trong “Vân đài loại ngữ” của GS. Huang Kuan-Min (Viện Nghiên cứu Trung ương Đài Loan), hay nghiên cứu khai thác tư liệu phong thủy của ông Lê Đình Hùng (Phân viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch miền Trung).

Đặc biệt, Công ty Cổ phần Thông tin và Công nghệ số hân hạnh là nhà tài trợ sự kiện, đồng thời tổ chức một quầy triển lãm trưng bày các giải pháp công nghệ số hóa và lưu trữ tư liệu Hán Nôm. Đây là dịp để các đại biểu trực tiếp trải nghiệm những ứng dụng hiện đại trong công tác bảo tồn di sản văn hóa trên môi trường số, đồng thời tìm hiểu các mô hình chuyển đổi số hiệu quả, phù hợp với đặc thù của tư liệu cổ, góp phần nâng cao tính bền vững và khả năng tiếp cận của tài liệu trong tương lai.

(Hình ảnh khu vực triển lãm các dòng máy scan tài liệu Hán Nôm hàng đầu thế giới của IDT)

Hội thảo đã thực sự trở thành một diễn đàn học thuật quốc tế có giá trị, góp phần định hình chiến lược bảo tồn và phát huy tư liệu Hán Nôm trong bối cảnh số hóa. Việc duy trì chuỗi hội thảo thường niên giữa các cơ quan nghiên cứu lớn là tiền đề quan trọng thúc đẩy hợp tác, mở rộng mạng lưới học thuật và quảng bá di sản văn hóa Việt Nam ra thế giới.

Tác giả: Đỗ Hải Anh